Middeleeuwse baksteen
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een middeleeuwse baksteen, ook wel kloostermop, kloostersteen of monnikssteen genoemd, is een grote baksteen die in de Middeleeuwen werd geproduceerd, voornamelijk voor de bouw van belangrijke gebouwen zoals kerken, kloosters en kastelen.
Omschrijving
Na het verdwijnen van de Romeinen raakte de kennis van baksteenproductie tijdelijk in onbruik. In de Middeleeuwen, vanaf circa de 12e eeuw, werd de baksteentechniek opnieuw geïntroduceerd, met name door kloosterorden, die contacten hadden met gebieden waar de techniek bewaard was gebleven. De middeleeuwse baksteen onderscheidt zich door zijn aanzienlijke formaat, dat groter is dan de huidige bakstenen. De afmetingen konden variëren, maar gangbare maten lagen tussen 30-38 cm in lengte, 14-18 cm in breedte en 8-12 cm in hoogte. Een min of meer standaardformaat was later 28,5 x 13,5 x 8,5 cm. Over het algemeen geldt: hoe dikker de baksteen, hoe ouder deze is. Aanvankelijk had de kloostermop ongeveer dezelfde afmetingen als de geïmporteerde tufstenen uit de Eifel, die voorheen werden gebruikt voor belangrijke gebouwen. Later werden kleinere formaten populairder, omdat deze makkelijker te produceren en te hanteren waren. De productie van middeleeuwse bakstenen vond vaak lokaal plaats, dicht bij de vindplaats van geschikte klei.
Productie en toepassing
Middeleeuwse bakstenen werden voornamelijk met de hand gevormd uit klei. Het vormen gebeurde vaak door klei in een houten vormraam te 'werpen' om zo de hoeken goed te vullen. Na het vormen werden de stenen gedroogd, vaak in de open lucht, en vervolgens gebakken in ovens, vroeger veelal periodieke veldovens. De samenstelling van de klei en de baktemperatuur beïnvloedden de kleur en maatvastheid van de stenen, wat leidde tot variaties tussen stenen en productiebatches. Middeleeuwse bakstenen werden primair gebruikt voor de bouw van grote en belangrijke gebouwen zoals kloosters, kerken en kastelen. Naarmate de steden groeiden en het bouwen met hout vanwege brandgevaar werd beperkt, nam het gebruik van baksteen toe en werden ook particuliere huizen uit steen opgetrokken.
Vergelijkbare termen
Historische baksteen
Gebruikte bronnen: